Categories: Non classé

RACID ALI YEḤYA : INIGI N TSUTA

AWAL N UMEƔNAS

AMEƔNAS : Acu n wazal tesɛa ar ɣur-ek temsalt n 1949, amek tebda amek tella ? ticki ara twaliḍ ass-a anda yessaweḍ umennuɣ n tmurt taqbaylit d liḥala deg tella ?


Racid Ali Yeḥya : Tazwara bɣiɣ ad iniɣ, s rrezg muqṛen ara nexdem adiwenni agi yidwen, s sutwin id-yettnekkaren, ma tellam ass-agi deg axxam-iw, annecta yebɣa ad yini belli, teldim allaɣ-nwen i tiktiwin refdeɣ d tid akk terfed tsuta ini, ihi tanemmirt ɣef waya, ma uɣaleɣ-d ar westeqsi inek, ilaq ad teẓṛem belli di tazwar nella d tikemmict, ahat di 4 yidneɣ, nek, Amaṛ At Ḥemmuda, Bennay Waɛli d Laymac Ali, acukan deg wegraw agi, ad erreɣ ar tqacuct-is Laymac Ali, imi d netta id-yeslalen amussu agi, d netta i d amenzu is-yefkan udem n tusna id-yeɣzen iẓuṛan imenza ar d-ixelqen axemmem amaziɣ asertan.

Nek bdiɣ timmuɣnest d agrud ameẓyan, ahat 15 ar 16 n iseggasen kan deg tudsa Imdukal n Walɣu ( les amis de manifeste), send aki ufiɣ-d iman-iw deg mussu n PPA ( Akabar n Wegdud), ur faqeɣ ara am nek am tnuda-w armi neḥṣel deg tidyulijit taɛṛabt tisneslemt, imi d tinna i d tagulla tadyulujit n ukabar, ayen iɣ-yecqan d amenzu d azarug n tmurt-nneɣ.

Maɛna Laymac Ali yennulfa-d, yewwi-d tafat n tmusni-s, deg tazwara ur nemyussan ara send akin nemlal akk deg tesnawit ( lycée) n BEN AKNUN, dinna iɣ-ileqqem tiktiwin-is, neẓṛa lezzayer mačči d taɛṛabt maca iẓuṛan-is d imaziɣen.

Laymac Ali yemmut deg nebdu 1946, d tisfi qeṛṛiḥen, id yeǧǧan ilem muqṛen gara-neɣ, imi ur nerwi ara tamusni-s, iṛuḥ ɣef zik lḥal d ilemẓi n 20 n iseggasen, ayagi xas yesfecl-aɣ maɛna ur yeṛẓ ara ifadden-neɣ, imi nhegga-d kra n waguren umbeɛd timlilit n ƐṚUS, tin yesɛan azal muqṛn anda nessefrek tiktiwin-nneɣ. nek ur ɛeṭelɣ ara ṛuḥeɣ ar Fṛansa s usuter n Bennay Waɛli akken ad lhuɣ deg qeɛɛed d useddu n Tfidiṛlit Tafṛansist, ladɣa akken ad leqmeɣ tiktiwin-nneɣ deg inig.

Akken wḍeɣ ar Fṛansa bdiɣ leqdic-inu deg Paris d wayen is-d-yezzin di tazwara mačči aṭas n yeqeblen irefden tiktiwin wwiɣ yidi, maca s lweqt d uxeddim, wa yeqqaṛ i wa, almi izen-nneɣ yezreɛ, asmi yemɣi d win id-ixelqen tamsalt n 1949, imi deg yiwen n unejmuɛ n Tfidiralit n Fransa n PPA, i tikelt tamenzut tamsalt n tnekkit d iẓuṛan n tidett n tefriqt n ugafa ad tt-wajeγden ɣef ṭabla.n weskasi, ɣef 32 n iɛeggalen, 28 deg-sen bedden-d ar yidis-iw.aḍu iṣuḍ-ed deg inig maɛna yegla ula ɣef tmurt, yebda uqecceɛ n yeqbayliyen deg yal aswir n leḥkem deg ukabar n PPA, aqbayli imiren yuɣal yetabaɛit uḍad, yakan yebda-d ucaket n beṭṭu n tmurt, deg tallit-nni cleqfen tagnitt ad qecɛen ula d wid yellan mgal tiktiwin-nneɣ, ar ɣeṛṣen teddiḍ akk d tiktiwin n tjaddit d tnekkit neɣ telliḍ mgal, kif kif, tḍelmeḍ imi d aqbayli, akken i tebda taluft n miḥyaf mgal iqbayliyen d tinna i tamsalt n mgal imaziɣen n 1949.

AMEƔNAS : 70 n iseggasen deg asmi tɛedda taluft n 1949, ar ɣur-ek m ara twaliḍ anda tewweḍ tmurt n leqbayel, yesɛa lḥeq Bennay Waɛli d Laymac Ali ?


RACID ALI YEḤYA: Sɛn lḥeq ass-agi ugar n yiḍelli, akken yebɣu yeɣzif usaru yiwen was kan ad yefru, imi sukud tettnernay tmusni, yettekfal-ed uẓaṛ. Sɛan lḥeq mačči imi d nutni i refden amennuɣ agi, maca sɛan lḥeq imi d tidett wayen refden.Tatrara d tafat, ulamek ara s-yuɣal lqid, du laqṛaṛ ad t-efǧeǧǧi ass-en yal tiṭ yemmundlen, ad twali tidett akken tella d tamsalt n wakud i deg tella..

AMEƔNAS: Ticki ara tezreḍ tisutwin n imeɣnasen n teqbaylit n wass-a refden Bennay d Laymac d amedya deg lɛuḍ ad refden irgazen am ABAN neɣ Krim, acu tettxemmimeḍ deg waya ?


RACID ALI YEḤYA : Ṭṛad ur teǧǧa ara akud i lɛeqqal, tedda deg ubrid id-yenjeṛ umussu n YETRI N TEFRIQT N UGAFA, win id-yeqqaṭṛen deg tidyulujit taɛṛabt-tisneslemt, ur iqebbal ara ameslay neɣ askasi, nekkwni id-ijebden abrid n laṣl deg 1945 twalam acu iɣ-yeggunin di 1949, staxxeṛn-aɣ, ḍṛṛefnaɣ, kra nfan-ten kra nɣan-ten.Deg 1954, kecmeɣ-d ar tmurt, send imi tettwakkes felli lintirdi n sin n iseggasen, Bennay Waɛli d Amar At Ḥemmuda akken kan id-fɣen si lḥebs n ucengu afṛansi, dɣa nemlal akked kra n yemdukal ad nxemmem acu ilaqen ad t-nexdem i usefrek n tiktiwin-nneɣ, nga sin neɣ kṛad n inejmuyaɛ, nefɣ-ed s yiwen ṛṛay, nenna-y-as ad neṛǧu kra n wakud, ad n-wali amek ara teḍṛu ditnekra id-iger FLN, ma yella tuɣ akken iwata ad nessawel i uttekki deg-s, ma yella texmed tmest n tnekra ad nebnu amussu neɣ akabar, ara irefden tikli id-newwi, timest tenfufed nekkni nemsebḍa, yal yiwen anda yufa iman-is, nek uɣaleɣ ar Fṛansa ad ḍefṛeɣ tizrawin-iw deg teɣdemt, maca ur neḥbis ara aleqqem n tiktiwin.ur ilaq ara ad nettu akken lmut-nneɣ s imeɣnasen n timmuzɣa yella deg ugraw n summam, i umbeɛd-is, wid n tmurt ṭfen-ten ar leḥbus, nek ma menɛeɣ d leqbayel yeṭfen znad i yiselken, gran-d kra n inelmaden, kra kukran, ḍefṛen tikli nniḍen nekṛen tiktiwin-nsen. Ayen ilaqen ad nini, lgirra tekker tenjeṛ deg ubrid n taɛṛabt, wid yennuɣ ɣef uzarug n lezzayer mgal acengu afṛansi, wwin-d tilelli i wakal, s tmuɣli agi ad nini yelha wayen xedmen, maca ur d-ewwin ara tilelli i yemdanen ladɣa i imaziɣen, acku rrent-en d igujilen n tnekkit yettwankeṛ laṣl-nsen.ihi wid yennuɣen ɣef tlelli n lezzayer ufan-d iman-nsen mgal tamaziɣt i nnuɣen, mer d lebɣi amennuɣ ad yettwaxdem ɣef sin yeḥricen, mgal acengu afṛansi, umbeɛd mgal tadyulujit taɛṛabt tisneslemt.


AMEƔNAS : Awal-ik aneggaru ɣef taluft n 1949, d sin yergazen txulteḍ Bennay Waɛli d Laymac Ali ?


RACID ALI YEḤYA : Taluft n 49 di tidett d tin yellan mgal imaziɣen, mačči d taluft n imaziɣen, maca iṭij id-iceṛqen ass-a ɣef yedles-nneɣ d tnekkit-nneɣ d tɣeṛma tamaziɣt n tefriqt n ugafa, s yen id-ger iẓuṛan, dinna id-zdem allalen idyulujiten n tnekra n wass-a.Ma d Laymac Ali, d tafat n tsuta-nneɣ, d netta i d amenzu id-inejṛen tikli id-newwi deg sekfel n tnekkit-nneɣ d umennuɣ fell-as s wudem asertan, amkan-is di tqacuct imi mer ur yelli ara ilemẓi agi tili aṭas n wakud ara ɣ-iṛuḥen d waṭas n tɣemmalt ara ɣ-ijegren, weqbel ad nerfed abrid n tjaddit, ass-en ad taẓay taɛkumt, ad yessawen webrid. Ma d ayen yerzan Si Weɛli, d tigejdit deg mennuɣ-nneɣ, xas ulamma ur yelli ara d win yeɣṛan deg ɣeṛbazen, maca d argaz yeččuṛen d tegzi d tirrugza, yesɛa zher annectilat imi d win iɛedlen nezzeh akked Laymac, d imdukal am iḍudan n ufus, Si Weɛli akked Laymac, zgan akken ladɣa umbeɛd 45, wa irennu i wa, yiwen d tiktiwin wayeḍ d ṛṛay, acḥal n tikal id-ufan iman-nsen ttmagaren uguren akke, tikelt di MEKLA, yella win iten-yessenqeṛṛen ar ipulisen imi ttnadin ɣef Si Waɛli,winna id-yewwin apulis ur t-yeẓṛi ara d acu yella, akken yewweḍ ar lqahwa deg llan, Si Weɛli yeɛqel wenna d apulis, yedm-ed tameẓyat ad yeqṛes fell-as tcekkem, dɣa winna id-yeddan akked d upulis ifaq i lfalṭa yexdem, yedm-ed taɛekkazt yesmar-as-t ar uqeṛṛu i seṛɛit, taqṣiṭ agi tesnerna tadukli-nsen u yerna tetwassen akk di tmurt taqbaylit.

AMEƔNAS : Awal ɣef tesɣunt ameɣnas ?


RACID ALI YEḤYA: Ur nnumeɣ ara ttfeẓẓeɣ awal, maɛna deg wayen walaɣ aqlakun deg ubrid yelhan, ilaq ad tkemlem akka, tenniḍ-d akken tebdam deg tazwara tettarum aḥric muqṛen deg tesɣunt ” ameɣnas” s tefṛensist, d ayen iweqmen imi tiktiwin n tatrara nnumen-t tutlayt agi, send akin tenniḍ-d simmal ttefɣen-d wuṭṭunen , s immal aḥric n tira s tutlayt taqbaylit yettimɣuṛ, u akken iswi nwen ad tettarum 100% s tutlayt kan taqbaylit, d ayen igerzen nezzeh, acukan awelleh inu neɣ ttewṣay-aw, rewlet i tutlayt ur ifehhem wegdud, akka ara tessawḍem ad terrem tutlayt taqbaylit mačči kan d timawit, maca tzemrem ad sewwem fell-as titiwin n weswir muqṛen.

AMDAN.T et Hafid.M

Ameɣnas

Share
Published by
Ameɣnas

Recent Posts

Quand Achour Chelloul recrutait des barbouzes.

L’information peut paraître dépassée. Les faits remontent, en effet, à quelques mois. C’était un choix…

3 jours ago

Appel pour les condamnés à mort

Je vais partager avec vous l'extrait d’un texte d’Albert Camus, qui s’intitule « Un appel…

4 mois ago

Contribution : La “justice” algérienne et le Congrès “zéro kabyle” de Mostaganem

Si prompte à juger et à "condamner à mort", et en appel svp, de jeunes…

5 mois ago

Droit de réponse à l’Agence France Presse à propos de l’affaire dite « Djamal Bensmail »

Nous publions l’intégralité de droit de réponse à l’agence France-Presse produit par le collectif Action…

6 mois ago

MOHAMED SIFAOUI, L’ISLAMISTE TOXIQUE POUR SES CAMARADES ET LEURS ADVERSAIRES

  "Le réel s'inscrit en négatif des apparences." Il y a de cela 3ans, Mohamed…

11 mois ago

Les Kabyles n’admettent pas l’idée que le MAK soit un mouvement terroriste

Le Kabyle n'admettra jamais l'idée qu'un militant politique quelle que soit sa cause peut être…

11 mois ago